1.Τι προέβλεπε αυτή η απόφαση του Αρείου Πάγου;
Η συγκεκριμένη απόφαση (ΑΠ 210/2023) προέβλεπε την απαλλαγή της ασφαλιστικής εταιρίας από την καταβολή αποζημίωσης στον ασφαλισμένο για την κλοπή του αυτοκινήτου του λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών με τις οποίες έγινε η κλοπή: συγκεκριμένα ο ασφαλισμένος συνήθιζε να σταθμεύει το αυτοκίνητο του σε απομακρυσμένο δρόμο χωρίς φωτεινότητα κατά την νύχτα, σε περιοχή όπου υπήρχε μεγάλη πιθανότητα κλοπής. Για τον λόγο αυτό όταν τελικά το αυτοκίνητο κλάπηκε και ο ίδιος ζήτησε από την ασφαλιστική εταιρία να του καταβάλει την οφειλόμενη αποζημίωση, εκείνη αρνήθηκε με την αιτιολογία ότι η στάθμευση του αυτοκινήτου σε δρόμο χωρίς φωτισμό κατά την νύχτα συνιστούσε την έννοια της ‘βαριάς αμέλειας’ που κατά το ασφαλιστικό δίκαιο έχει ως αποτέλεσμα την απαλλαγή του ασφαλιστή από την καταβολή της αποζημίωσης. Όλα τα παραπάνω δέχτηκε και η αντίστοιχη απόφαση του Αρείου Πάγου που επικύρωσε τις προηγούμενες αποφάσεις αντίστοιχα στον 1ο και τον 2ο βαθμό, οι οποίες είχαν εκδοθεί για την συγκεκριμένη υπόθεση.
2.Τι είναι η βαρεία αμέλεια στο ασφαλιστικό δίκαιο;
Πρόκειται για έναν όρο που τίθεται συχνά στο έγγραφο της ασφαλιστικής σύμβασης και το οποίο ορίζει ότι, εφόσον επέλθουν ορισμένα περιστατικά, ο ασφαλιστής δεν θα οφείλει να καταβάλει αποζημίωση για την ζημία που υπέστη ο ασφαλισμένος, λόγω του ότι αυτός δεν έδειξε την απαραίτητη προσοχή που αναμένεται από τον μέσο άνθρωπο στην καθημερινή συναλλακτική ζωή. Με άλλα λόγια, αν ο ίδιος είχε ενεργήσει πιο προσεκτικά θα μπορούσε να είχε αποτρέψει τον κίνδυνο ή τουλάχιστον να είχε περιοριστεί η ζημία.
Έχει κριθεί από τα ελληνικά δικαστήρια ότι βαρεία αμέλεια συνιστούν το να ξεχάσω τα κλειδιά επάνω στην μηχανή του αυτοκινήτου και να απομακρυνθώ από αυτό, το να το αφήνω κατ’ επανάληψη ξεκλείδωτο, το να παρκάρω το αυτοκίνητο σε σημείο που είναι παράνομο/σε τυφλό σημείο και άρα μπορεί εύκολα να υποστεί σύγκρουση από άλλο διερχόμενο όχημα κλπ.
3.Πότε πρέπει να ενημερώσω τον ασφαλιστή;
Ο κανόνας στην ασφάλιση αυτοκινήτων είναι ότι ο ασφαλισμένος είναι υποχρεωμένος να δηλώσει στον ασφαλιστή αμέσως και χωρίς υπαίτια καθυστέρηση οποιοδήποτε ατύχημα συνέβη στο όχημα του. Πρέπει μάλιστα να τον ενημερώσει εντός 8 ημερών από τότε που ο ίδιος έλαβε γνώση του ατυχήματος. Ταυτόχρονα οφείλει να παραδώσει στον ασφαλιστή και όλα τα έγγραφα που είναι αναγκαία για να αποδειχτεί το ατύχημα και η ζημία (π.χ. την έκθεση της τροχαίας που συντάχθηκε).
Στην περίπτωση που ο ασφαλισμένος δεν τηρήσει την παραπάνω υποχρέωση που αναφέραμε θα καταδικαστεί σε αποζημίωση από το δικαστήριο υπέρ του ασφαλιστή μέχρι 2.000 ευρώ. Δεν αποκλείεται επίσης ο ασφαλιστής να καταγγείλει την σύμβαση με τον ασφαλισμένο, ειδικά αν έχει επιφυλάξει για τον εαυτό του αντίστοιχο δικαίωμα στην σύμβαση (στην πράξη κάτι τέτοιο πάντα συμβαίνει).
4.Πότε αναπροσαρμόζεται το ασφάλιστρο;
Δεν αποκλείεται σε αρκετές περιπτώσεις το ποσό του ασφαλίστρου που καταβάλει ο ασφαλισμένος να μην είναι συμφέρον για τον ίδιο με βάση τις σχετικές συνθήκες. Άλλωστε το ασφάλιστρο προκύπτει από σχετικές ερωτήσεις που απευθύνει ο ασφαλιστής στον ασφαλισμένος πριν την σύναψη της σύμβασης, από το ιστορικό του ασφαλισμένου. Για παράδειγμα διαφορετικό ασφάλιστρο θα έχει ένας οδηγός που δεν έχει προκαλέσει ποτέ αυτοκινητιστικό ατύχημα από κάποιον που έχει προκαλέσει 5 ατυχήματα τα τελευταία 3 χρόνια.
Σε περίπτωση που μεταβληθούν οι συνθήκες, ο ασφαλισμένος μπορεί να αιτηθεί στον ασφαλιστή του την αναπροσαρμογή του ασφαλίστρου (συνήθως προς τα κάτω). Για τον λόγο αυτό θα συνεκτιμηθεί το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο ασφαλισμένος συνεχίζει να καταβάλει τα ασφάλιστρα καθώς και αν αυτά δικαιολογούνται ή όχι από την κατάσταση που διαμορφώθηκε. Με δεδομένο ότι η ασφάλιση των αυτοκινήτων είναι υποχρεωτική από τον νόμο με μια ελάχιστη κάλυψη, ένα υψηλό ασφάλιστρο θα ήταν δυσανάλογο για τον ασφαλισμένο που έχει συνταξιοδοτηθεί και πλέον δεν κυκλοφορεί με το αυτοκίνητο του, το οποίο παραμένει σε αχρησία επί χρόνια.
5.Πότε απαλλάσσεται ο ασφαλιστής από την αποζημίωση;
Ο νόμος προβλέπει ορισμένους λόγους οι οποίοι, εφόσον συντρέχουν, επιτρέπουν στον ασφαλιστή να μην καταβάλει αποζημίωση στον ασφαλισμένο για την ζημία που αυτός έπαθε από το ατύχημα. Συγκεκριμένα, ο ασφαλιστής απαλλάσσεται όταν:
- Ο οδηγός του αυτοκινήτου δεν είχε δίπλωμα οδήγησης ή τουλάχιστον αυτό που απαιτείται για την κατηγορία του οχήματος του
- Ο οδηγός είχε καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ ή τοξικές ουσίες οι οποίες είχαν καθοριστικό αποτέλεσμα στο να προκληθεί το ατύχημα
- Το αυτοκίνητο που προκάλεσε το ατύχημα χρησιμοποιούνταν για διαφορετικό σκοπό από εκείνο που αναγράφεται στην άδεια κυκλοφορίας (π.χ. ΙΧ αυτοκίνητο λειτουργούσε ως επαγγελματικό όχημα για μετακομίσεις επίπλων)
- Ενδέχεται στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο να προβλέπονται και άλλες εξαιρέσεις, οι οποίες όμως πρέπει να μην καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολο/αδύνατο στον ασφαλισμένο να ασκήσει τις αξιώσεις του
Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι ο ασφαλιστής ευθύνεται πάντα να αποζημιώσει τον τρίτο και αντίστοιχα ο τρίτος μπορεί να στραφεί εναντίον του ασφαλιστή για να διεκδικήσει την οφειλόμενη αποζημίωση ανεξάρτητα από το αν συντρέχουν οι εξαιρέσεις που αναφέραμε παραπάνω. Άρα, είναι αδιάφορο για τον τρίτο που υπέστη την ζημία το τι συμβαίνει στην εσωτερική σχέση ασφαλιστή-ασφαλισμένου.
[mailerlite_form form_id=2]6.Τι περιλαμβάνει η υποχρεωτική ασφάλιση των αυτοκινήτων;
Μολονότι πολύς κόσμος δεν το γνωρίζει ή ενδέχεται τουλάχιστον να μην έχει ξεκάθαρες τις έννοιες στο μυαλό του, αν θέλαμε να το πούμε απλά θα λέγαμε το εξής: Με την ασφαλιστική σύμβαση το ελάχιστο εκ του νόμου που καλύπτει ο ασφαλιστής είναι η ζημία που προκαλείται στον τρίτο από το αυτοκίνητο μας (το οποίο μπορεί να οδηγεί ο ιδιοκτήτης του/ο κάτοχος του καθώς και οποιοσδήποτε άλλος έχει ορισθεί ως υπεύθυνος για να οδηγεί το συγκεκριμένο αυτοκίνητο).
Η ασφαλιστική κάλυψη περιλαμβάνει την πρόκληση ατυχήματος με συνέπεια τον θάνατο/σωματική βλάβη του ίδιου καθώς και των ζημιών τις οποίες αυτός έπαθε. Δεν καλύπτεται όμως από την ασφάλιση τα πράγματα που μεταφέρουμε εμείς οι ίδιοι με το αυτοκίνητο μας π.χ. ένα λάπτοπ αν αυτό καταστραφεί κατά την σύγκρουση.
Σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος επιθυμεί να καλύπτονται και οι υλικές ζημίες του ίδιου από το ατύχημα πρέπει να επιλέξει ένα ανώτερο ασφαλιστικό πακέτο από το ελάχιστο που προβλέπει ο νόμος, και το οποίο στην πράξη συνηθίζεται να λέγεται ‘μικτή ασφάλιση’. Χαρακτηριστικό αυτού είναι ότι σε περίπτωση ατυχήματος αποζημιώνεται και ο ίδιος ο ασφαλισμένος από τον ασφαλιστή (εφόσον δεν υπάρχουν εξαιρέσεις κάλυψης) για τις υλικές ζημίες που έπαθε από το ατύχημα.
7.Τι είναι η υπερασφάλιση;
Έστω ότι ο ασφαλισμένος έχει ένα αυτοκίνητο αξίας 15.000 ευρώ. Ο κανόνας στο ασφαλιστικό δίκαιο (και ιδίως στην ασφάλιση αυτοκινήτων) είναι ότι η ασφαλιστική αξία (πραγματική και εκείνη που δηλώνεται) είναι ίδιες, δηλαδή συμπίπτουν. Άρα σε αυτήν την περίπτωση, η σύμβαση ασφάλισης πρέπει να έχει ως ασφαλιστική αξία τα 15.000 ευρώ που είναι και η αξία (τωρινή) του αυτοκινήτου. Αν όμως ο ασφαλισμένος δήλωσε μεγαλύτερη ασφαλιστική αξία από την πραγματική (δήλωσε ότι το αυτοκίνητο αξίζει 25.000 ευρώ ενώ αυτό αξίζει 15.000) μιλάμε για υπερασφάλιση και υπάρχουν 2 ενδεχόμενα:
- Αν ο ασφαλισμένος γνώριζε ότι το αυτοκίνητο ήταν μικρότερης αξίας και επίτηδες δήλωσε μεγαλύτερο ποσό, τότε η ασφαλιστική σύμβαση είναι άκυρη και ο ασφαλιστής δικαιούται να κρατήσει τα ασφάλιστρα που είχε εισπράξει στο μεταξύ από τον ασφαλισμένο=δεν του τα επιστρέφει.
- Αν ο ασφαλισμένος δεν γνώριζε τα παραπάνω και ενήργησε από αμέλεια, η σύμβαση παραμένει έγκυρη και οι 2 πλευρές (ασφαλιστής και ασφαλισμένος) διατηρούν το δικαίωμα να ζητήσουν μείωση της ασφαλιστικής αξίας (του ποσού που θα καταβάλει ο ασφαλιστής αν επέλθει ο κίνδυνος) καθώς και μείωση του ασφαλίστρου που δίνει ο ασφαλισμένος για να ανταποκρίνονται πλέον στην πραγματική κατάσταση.
8.Και η υπασφάλιση;
Όπως έγινε αντιληπτό και λίγο πιο πάνω, υπασφάλιση είναι το αντίστροφο φαινόμενο, όταν ο ασφαλισμένος δηλώνει μικρότερη ασφαλιστική αξία από την κανονική (αν για παράδειγμα το αυτοκίνητο του αξίζει 15.000 ευρώ εκείνος το ασφαλίζει για 8.000). Συνήθως τα παραπάνω συμβαίνουν για να πληρώνει εν τέλει ο ασφαλισμένος μικρότερα ασφάλιστρα, έχοντας υπόψη ότι δεν είναι τόσο πιθανό να επέλθει ο ασφαλιστικός κίνδυνος (π.χ. πρόκληση σύγκρουσης από το αυτοκίνητο του) στην περίπτωση του.
- Σε αντίθεση με την υπερασφάλιση, εδώ η ασφαλιστική σύμβαση παραμένει έγκυρη.
- Τα μέρη απλώς διατηρούν το δικαίωμα να αναπροσαρμόσουν το ασφάλιστρο και την ασφαλιστική αξία στην πραγματική αξία (δεν αποκλείεται να έχουν επιφυλάξει και άλλα δικαιώματα στον εαυτό τους μέσω της σύμβασης, όπως καταγγελίας για το μέλλον κλπ.)
9.Γνωρίζεις το Επικουρικό Κεφάλαιο;
Σου έχει τύχει ποτέ ο οδηγός του αυτοκινήτου που προκάλεσε ατύχημα να μην έχει άδεια οδήγησης; Βλέποντας αυτές τις εξελίξεις, ο Έλληνας νομοθέτης προέβλεψε τον θεσμό του Επικουρικού Κεφαλαίου. Πρόκειται για ένα νομικό πρόσωπο, στο οποίο συμμετέχουν όλοι οι ασφαλιστές που εδρεύουν στην Ελλάδα και καταβάλλοντας εισφορές δημιουργούν ένα ‘οικονομικό απόθεμα’ το οποίο χρησιμοποιείται ως αποζημίωση στις εξής περιπτώσεις:
- Όταν αυτός που με τράκαρε παραμένει άγνωστος
- Όταν το αυτοκίνητο που ενεπλάκη στην σύγκρουση ήταν ανασφάλιστο
- Όταν η ασφαλιστική εταιρία της άλλης πτώχευσε/ της αφαίρεσαν την άδεια και άρα δεν μπορώ να αναζητήσω από εκείνη αποζημίωση
- Όταν η σύγκρουση γίνεται με όχημα που εξαιρείται από την υποχρεωτική ασφάλιση (τα οχήματα του Δημοσίου, όπως λεωφορεία δεν έχουν υποχρέωση ασφάλισης)
Αξίζει να τονιστεί ότι για να αποκατασταθούν οι υλικές ζημίες που έπαθε το αυτοκίνητο μου από την σύγκρουση θα πρέπει να υπήρχαν παράλληλα και αξιοσημείωτες σωματικές βλάβες του ασφαλισμένου που βεβαιώθηκαν από την αστυνομία και ο ίδιος να παρέμεινε σε δημόσιο νοσοκομείο/ιδιωτικό θεραπευτήριο για τουλάχιστον 5 ημέρες.
Τέλος σε περίπτωση θανάτου κάποιου προσώπου στο ατύχημα, το ποσό της ψυχικής οδύνης που δικαιούνται ως αποζημίωση οι οικείοι του από τον νόμο, και το οποίο θα καταβληθεί τελικά από το Επικουρικό Κεφάλαιο, δεν μπορεί να υπερβεί τα 6.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο.
10.Άρα εγώ τι πρέπει να κρατήσω απ’ όλα αυτά;
Με βάση όλα όσα αναφέραμε παραπάνω, το πιο σημαντικό είναι το εξής: Το ασφαλιστικό δίκαιο και ειδικότερα η ασφάλιση αυτοκινήτων αλλάζει με τον καιρό. Η πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου που θεώρησε βαρεία αμέλεια το να σταθμεύει κάποιος το αυτοκίνητο του σε δρόμο με χαμηλό φωτισμό (ενώ αρκετές περιοχές στην Ελλάδα είναι σε αυτήν την κατάσταση) δείχνει σίγουρα μια τάση των δικαστηρίων να εφαρμόζουν πιο ‘σφιχτά’ τις διατάξεις του νόμου, αρκετές φορές ακόμα και εις βάρος του ασφαλισμένου. Ίσως αυτή η απόφαση να αποτελέσει και την αφετηρία για επόμενες (αποφάσεις) που θα διατυπώνουν αντίστοιχες κρίσεις σε θέματα ασφάλισης και ιδίως όσον αφορά την καταβολή αποζημίωσης στον ασφαλισμένο όταν επέλθει ο κίνδυνος, θέμα που έχει και το μεγαλύτερο πρακτικό ενδιαφέρον.
Για αυτόν τον λόγο κυρίως, είναι σημαντικό να προσέχεις τους όρους του ασφαλιστηρίου όταν το υπογράφεις ώστε να μην υπάρχει κάποια ‘κρυφή’ εξαίρεση που τυχόν έχει θέσει ο ασφαλιστής. Δεν είναι κακό κάποιες φορές να ζητάς και την γνώμη ενός νομικού πάνω στο θέμα για να μην υπάρχουν αμφιβολίες. Άλλωστε είναι πάντοτε καλύτερο να προλαβαίνουμε μια κατάσταση, παρά να προσπαθούμε εκ των υστέρων να την διορθώσουμε.
Όσα αναφέρονται παραπάνω δεν αποτελούν νομικές συμβουλές και ουδεμία ευθύνη φέρεται για αυτές.Για περισσότερες πληροφορίες,επικοινωνήστε μαζί μας.