Με την κοινωνική αναταραχή που επικρατεί σήμερα,σίγουρα επηρεάζονται και οι οικογενειακές σχέσεις.Μάλιστα ενδέχεται αρκετές φορές να προκύψουν εντάσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας που -δυστυχώς- συχνά έχουν και στοιχεία βίας.Για τον λόγο αυτό,είναι σημαντικό να γνωρίζεις πώς προστατεύεται νομικά το θύμα της ενδοοικογενειακής βίας και με ποιον τρόπο θα μπορέσεις να απεμπλακεί από αυτήν την κατάσταση χωρίς κόστος για την σωματική και ψυχική του υγεία.Όλα τα παραπάνω ρυθμίζονται πλέον και από τον νόμο 3500/2006, τον οποίο παρουσιάζουμε σε αυτό το κείμενο.

1.Ποια είναι η έννοια της οικογένειας κατά τον νόμο;

Με τον συγκεκριμένο νόμο, απαγορεύεται η άσκηση/χρήση βίας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Ωστόσο, κρίσιμο είναι να ορίσουμε την έννοια της οικογένειας, ώστε να καταλάβουμε ποια πρόσωπα περιλαμβάνονται σε αυτήν. Γιατί όταν ασκείται βία στα μέλη της οικογένειας, τότε οι ποινές που προβλέπει ο συγκεκριμένος νόμος είναι πολύ αυστηρότερες από εκείνες του Αστικού και του Ποινικού Κώδικα.

Πιο συγκεκριμένα, οικογένεια κατά τον νόμο θεωρείται η ομάδα ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους με γάμο ή με σύμφωνο συμβίωσης καθώς και τα τέκνα τους με τα οποία τους συνδέει δεσμός συγγένειας εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι και τον 4^ο βαθμό.

Είναι σημαντικό ότι ο νόμος περιλαμβάνει και συντρόφους/συζύγους, τον δικαστικό συμπαραστάτη, τον επίτροπο του ανηλίκου, ακόμα κι αν αυτοί είναι πρώην, στην έννοια της οικογένειας, ενώ θύματα ενδοοικογενειακής βίας θεωρούνται και οι ανήλικοι, εφόσον τελούνται αξιόποινες πράξεις μπροστά τους= ακόμα κι αν δεν υφίστανται βία με την κυριολεκτική έννοια βία.

2.Τι περιλαμβάνει ο όρος ΄΄βία΄΄;

Είναι αλήθεια ότι αυτή η έννοια, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, λόγω του γενικόλογου και αφηρημένου χαρακτήρα της. Για αυτό θα αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιες περιπτώσεις που αποτελούν μορφές βίας απέναντι στα μέλη της οικογένειας. Έτσι, έχει κριθεί από τα ελληνικά δικαστήρια, ότι αποτελεί μορφή βίας:

• Η πρόκληση σωματικής βλάβης, αν αυτή είναι επικίνδυνη έως βαρεία.
• Η πρόκληση ακόμα και ελαφριάς σωματικής βλάβης, αν αυτή μπορεί να οδηγήσει σε βαρύτερη βλάβη.
• Η άσκηση ψυχολογικής βίας, όπως η παραμέληση του ανηλίκου και η χειριστική συμπεριφορά.
• Η παρατεταμένη απομόνωση, στέρηση διατροφής/πρόκληση βασανιστηρίων ή μεθοδευμένου πόνου.
• Η απειλή του δράστη ότι θα προβεί στις παραπάνω πράξεις (θα πρέπει όμως να προκληθεί τρόμος στο θύμα).
• Η ασέλγεια σε ανήλικο, καθώς και ο βιασμός οποιουδήποτε μέλους της οικογένειας.

3.Κι αν πρόκειται για έγκλημα βιασμού;

Όπως αναφέραμε παραπάνω, ο βιασμός σαν πράξη εντάσσεται στην έννοια της ‘’βίας’’, που απαιτεί ο νόμος, και άρα εφόσον τελείται ο δράστης θα διωχθεί ποινικά για την συγκεκριμένη πράξη του. Ειδικότερα, θα εφαρμοστούν οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα, οι οποίες προβλέπουν ιδιαίτερα αυστηρές ποινές και σύμφωνα με τις οποίες:

• Εφόσον πρόκειται για βιασμό κατά του θύματος, ο δράστης απειλείται με ποινή κάθειρξης από 10-20 έτη.
• Εφόσον πρόκειται για προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας του ανηλίκου, ο δράστης απειλείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 1 έτους.
• Εφόσον πρόκειται για κατάχρηση ανηλίκου, ο δράστης απειλείται με ποινή κάθειρξης τουλάχιστον 10 ετών αν ο ανήλικος δεν συμπλήρωσε τα 14 έτη και του τον είχαν εμπιστευθεί προς φύλαξη (όπως συμβαίνει με τον επίτροπο του ανηλίκου).
• Εφόσον ο δράστης διευκολύνει την προσβολή του ανηλίκου (πχ με δημοσίευση αγγελίας ή τηλεφωνικού αριθμού του ανηλίκου), απειλείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 3 ετών.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω εγκλήματα δεν αποτελούν ‘’βιασμό’’ με την κυριολεκτική έννοια του όρου. Ωστόσο, χρήσιμο είναι να καταλάβουμε ότι και αυτά συμβαίνουν σε τέτοιες υποθέσεις, οπότε όσο πιο ‘’βαρύ’’ είναι το έγκλημα, ανάλογη θα είναι και η μεταχείριση του δράστη από τον νόμο. Ο ίδιος ο Ποινικός Κώδικας έχει προσθέσει ως επιβαρυντική περίσταση στα συγκεκριμένα εγκλήματα όταν αυτά τελούνται μεταξύ συγγενών/στο πλαίσιο οικογενειακής συμβίωσης.

4.Τι συνέπειες έχει ως προς τον γάμο;

Αν συμβεί περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, αυτό δεν έχει μόνο ψυχολογικές συνέπειες στα μέλη της οικογένειας. Αντίθετα, εκτός από τυχόν ποινική δίωξη που θα ασκηθεί στον δράστη, δημιουργείται και τεκμήριο ισχυρού κλονισμού του γάμου. Αυτό σημαίνει πως εφόσον συμβεί περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας εντός της οικογένειας, θεωρείται από τον νόμο ότι ο γάμος έχει διασπαστεί τόσο σοβαρά, ώστε να μην δικαιολογείται πλέον η διατήρηση του, και έτσι ανοίγει ο δρόμος για την υποβολή αγωγής διαζυγίου στο δικαστήριο. Για το παραπάνω γεγονός κιόλας, δεν επιτρέπεται ανταπόδειξη από εκείνον κατά του οποίου στρέφεται η αγωγή, λόγω του ότι το τεκμήριο είναι αμάχητο.

Παράλληλα, εάν συμβεί περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, θεωρείται από τον νόμο ως ένα ικανό γεγονός ώστε να αφαιρεθεί από τον γονέα η γονική μέριμνα του τέκνου, και είτε να ανατεθεί στον άλλον γονέα, είτε σε 3^ο πρόσωπο, είτε να διορισθεί επίτροπος από το δικαστήριο. Δεν αποκλείεται και ο γονέας από τον οποίο αφαιρέθηκε η γονική μέριμνα να εκπέσει οριστικά από αυτήν, ώστε να μην μπορεί να την αποκτήσει ξανά στο μέλλον.

5.Πώς ασκείται η ποινική δίωξη;

Σε ό,τι αφορά την ποινική δίωξη, πρέπει να γνωρίζουμε ότι εφόσον το περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας εμπεριέχει έγκλημα σωματικής βίας/απειλής/βιασμού/ασέλγειας, τότε η ποινική δίωξη θα ασκηθεί αυτεπάγγελτα= δεν χρειάζεται να υποβάλλει έγκληση ο παθών. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι, εφόσον το έγκλημα που έγινε ήταν πλημμέλημα =τιμωρείται από τον νόμο με ποινή φυλάκισης μέχρι 5 έτη, μπορεί να εφαρμοστεί η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης, δηλαδή να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση μεταξύ δράστη και θύματος ώστε ο 1^ος να μην επαναλάβει την πράξη του και ταυτόχρονα να μην γίνει η κύρια δίκη και η υπόθεση να κλείσει ‘’άτυπα’’. Για να εφαρμοστεί η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης, θα πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις σωρευτικά, και συγκεκριμένα:

• Ο δράστης να υποσχεθεί ότι δεν θα τελέσει στο μέλλον οποιαδήποτε πράξη ενδοοικογενειακής βίας, και εφόσον συζεί με τον/την σύζυγο του/της θα μετακομίσει αλλού, αν το ζητήσει η άλλη πλευρά.
• Να ξεκινήσει παρακολούθηση θεραπευτικού προγράμματος σε δημόσιο φορέα, προκειμένου να κατανοήσει τις συνέπειες της πράξης του και να λάβει βοήθεια εφόσον την χρειάζεται
• Να προσπαθήσει να αποκαταστήσει τις συνέπειες που έπαθε το θύμα από την πράξη της ενδοοικογενειακής βίας και να του καταβάλει αποζημίωση αν είναι αναγκαίο.

6.Κι αν ο δράστης δεν συμμορφωθεί;

Ο κανόνας σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι εφόσον ο δράστης συμμορφωθεί με την απόφαση της ποινικής διαμεσολάβησης και δεν τελέσει καμία παρόμοια πράξη για 3 έτη, τότε δεν υπάρχει πλέον αξιόποινη πράξη και ο δράστης δεν (θα) μπορεί πλέον να διωχθεί ποινικά για την πράξη του. Ωστόσο, εφόσον ο δράστης δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις του ή παραβεί κάποιον από τους περιοριστικούς όρους που του έθεσε ο εισαγγελέας, τότε επέρχονται οι εξής συνέπειες από τον νόμο:

• Η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης σταματά και θεωρείται ότι δεν άρχισε ποτέ.
• Ο εισαγγελέας θα συνεχίσει την ποινική δίωξη που είχε ασκηθεί στον δράστη=θα κληθεί αυτός στο δικαστήριο ως κατηγορούμενος.
• Ο δράστης δεν μπορεί πλέον να υποβάλλει (νέο) αίτημα για ποινική διαμεσολάβηση.
• Ο/η σύζυγος του δράστη μπορεί να ζητήσει με αγωγή από αυτόν αποζημίωση για την ζημία που έπαθε από το περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας.
• Ο/η σύζυγος του δράστη δεν εμποδίζεται, παρά την διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης, να ασκήσει αγωγή διαζυγίου εναντίον του.

7.Τι γίνεται σε επείγουσα περίπτωση;

Στην πράξη, οι υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας απαιτούν μεγάλη εγρήγορση (νομική) για να αποφευχθούν τα χειρότερα, λόγω του ότι κάθε λεπτό είναι κρίσιμο. Για τον λόγο αυτόν, ο νόμος ορίζει ότι το θύμα μπορεί πριν υποβάλλει έγκληση κατά του δράστη ή πριν ασκήσει αγωγή, να ζητήσει από το δικαστήριο την λήψη ενός ασφαλιστικού μέτρου κατά του δράστη, αυτού της προσωρινής ρύθμισης κατάστασης.

Ειδικότερα, ορίζεται ότι το δικαστήριο μπορεί να διατάξει, εφόσον γίνει δεκτή η αίτηση του θύματος, την απομάκρυνση του δράστη από την οικογενειακή εστία καθώς/ή και την απαγόρευση σε αυτόν να προσεγγίζει τους χώρους εργασίας/κατοικίας του θύματος ή/και το σχολείο των τέκνων του (εφόσον υπάρχουν τέκνα, και εφόσον αυτά ήταν θύματα της ενδοοικογενειακής βίας).

Μέχρι να εκδικαστεί η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων και να εκδοθεί απόφαση, απαιτείται περίπου 1 μήνας να περάσει. Για τον λόγο αυτό, χρήσιμο είναι να υποβάλλουμε αίτημα έκδοσης προσωρινής διαταγής ώστε από την μέρα που θα καταθέσουμε την αίτηση μέχρι και την έκδοση της απόφασης, να υπάρχει μια προσωρινή απόφαση του δικαστή που θα ρυθμίζει την κατάσταση. Κι αυτό γιατί ενδέχεται στο μέλλον, μέχρι την έκδοση απόφασης επί της αίτησης, να έχουν μεταβληθεί οι συνθήκες και να έχουν δημιουργηθεί καταστάσεις που προκαλούν ανεπανόρθωτη βλάβη στο θύμα και δεν μπορούν να ανατραπούν πλέον (τουλάχιστον νομικά).

8.Πότε παραγράφονται οι αξιώσεις του θύματος;

Καταρχάς πρέπει να ξέρουμε ότι τα εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι παρά κοινά εγκλήματα του Ποινικού Κώδικα που τελούνται στο οικογενειακό περιβάλλον, και έχουν την αντίστοιχη ονομασία. Που έχει αυτό σημασία; Στο ότι, η παραγραφή είναι ξεχωριστή για το κάθε έγκλημα, και θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο ποιες πράξεις τέλεσε ο υπαίτιος, ώστε να γνωρίζουμε πότε παραγράφονται. Για παράδειγμα, αν τελέστηκε βιασμός κατά συγγενούς, το έγκλημα, λόγω του ότι πρόκειται για κακούργημα, θα παραγραφεί σε 15 έτη από την ημέρα που έγινε. Το ίδιο θα ισχύσει και για κάθε έγκλημα που τελέστηκε ξεχωριστά.

Έχει μεγάλη σημασία η περίπτωση που το έγκλημα στρέφεται κατά ανηλίκου. Κι αυτό γιατί εδώ ο νόμος ορίζει ότι για τις συγκεκριμένες πράξεις, η παραγραφή ξεκινά από τότε που ο ανήλικος θα ενηλικιωθεί=στο ενδιάμεσο διάστημα αναστέλλεται και άρα ‘’δεν μετράει’’ ο χρόνος. Ειδικά, και εφόσον πρόκειται για τα εγκλήματα της εμπορίας ανθρώπων και της αρπαγής ανηλίκων, η παραγραφή τους θα αρχίσει 1 έτος αφού ο ανήλικος γίνει πια ενήλικος= άρα όταν αυτός θα είναι πια 19 ετών, και αν τα συγκεκριμένα εγκλήματα έχουν τελεστεί στην κακουργηματική τους μορφή, τότε η παραγραφή τους ξεκινά μόλις ο ανήλικος συμπληρώσει το 21^ο έτος της ηλικίας τους.

9.Προστατεύεται το θύμα για να καταθέσει ως μάρτυρας;

Για να διασφαλιστεί η ομαλότητα της δίκης στο ακροατήριο, και προκειμένου να αποφευχθούν συμπαιγνίες μεταξύ των διαδίκων, ο νόμος ορίζει ότι στις δίκες σχετικά με υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, τα μέλη της οικογένειας του δράστη εξετάζονται χωρίς όρκο= δεν μπορούν να διωχθούν ποινικά εφόσον πουν ψέματα κατά την εξέταση τους. Παράλληλα, εφόσον είναι συγγενείς του κατηγορουμένου έως και τον 3^ο βαθμό= άρα μέχρι και τα ανίψια του, μπορούν να αρνηθούν να καταθέσουν ως μάρτυρες στο δικαστήριο, αν τα συμφέροντα τους συγκρούονται με εκείνα του κατηγορουμένου, και ιδίως αν υπάρχει κίνδυνος να πέσουν σε αντιφάσεις ή να ψευδομαρτυρήσουν έχοντας σκοπό να υπερασπιστούν έμμεσα τον δράστη.

Με στόχο την ανωνυμία του θύματος και την προστασία του από τυχόν προσβολές, ο νόμος καθιερώνει υποχρέωση των αστυνομικών αρχών να μην αποκαλύπτουν τα στοιχεία του θύματος και του δράστη στα ΜΜΕ και το ευρύ κοινό, ώστε και η ίδια η υπόθεση να μην λαμβάνει διάσταση. Η σημασία της συγκεκριμένης διάταξης ενισχύεται και από το γεγονός ότι όποιος την παρακάμψει τιμωρείται από το δικαστήριο με ποινή φυλάκισης μέχρι 2 ετών.

Τέλος, αν θύμα της ενδοοικογενειακής βίας είναι ανήλικο πρόσωπο, αυτό δεν θα κλητευθεί από το δικαστήριο για να καταθέσει ως μάρτυρας στην δίκη, αλλά απλώς θα διαβαστεί η κατάθεση την οποία θα έχει δώσει σε προηγούμενο χρόνο. Κι αυτό γιατί ακόμα και το να αντικρίσει το θύμα τον δράστη της επίθεσης εναντίον του, ενδέχεται να δημιουργήσει έκτροπες καταστάσεις στην δίκη και να αποτρέψει το θύμα από το να καταθέσει την αλήθεια και να βοηθήσει έτσι στην εύρεση της αλήθειας.

10.Κι αν το θύμα δεν μπορεί να καλύψει τα δικαστικά έξοδα;

Μερικές φορές, και λόγω του νεαρού της ηλικίας των θυμάτων, είναι πιθανό να μην διαθέτουν αυτά τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους που απαιτούν τα έξοδα όλης της δίκης. Προκειμένου να μην αποτρέπονται αυτά από το να υποβάλλουν έγκληση, και άρα να συμμετέχουν ενεργά στην διαδικασία της δίκης, ο νόμος τους παρέχει κάποιες διευκολύνσεις:

• Αν το θύμα της ενδοοικογενειακής βίας, ζητά την λήψη ασφαλιστικού μέτρου έναντι του δράστη, τότε μπορεί να του παρασχεθεί το λεγόμενο ‘’ευεργέτημα πενίας’’.
• Το ευεργέτημα πενίας είναι μια χρηματική παροχή που καλύπτει τα έξοδα της δίκης σε έναν βαθμό δικαιοδοσίας, και περιλαμβάνει και την εκτέλεση της απόφασης (που συχνά έχει υπέρογκα έξοδα).
• Η απόφαση που χορηγεί στο θύμα το ευεργέτημα πενίας μπορεί να του διορίζει και δικηγόρο που θα αναλάβει την εκπροσώπηση του στο δικαστήριο.
• Αν ο αντίδικος όμως κερδίσει την υπόθεση, το θύμα δεν απαλλάσσεται από το να του πληρώσει τα έξοδα του.
• Αν ο διάδικος αποδείξει ότι ήταν θύμα ενδοοικογενειακής βίας, τότε με μόνο αυτό το γεγονός το δικαστήριο του χορηγεί το ευεργέτημα πενίας.
• Άρα δεν θα χρειαστεί να αποδείξει το θύμα ότι είναι άπορο/στερείται τα αναγκαία οικονομικά μέσα που απαιτούνται για τα έξοδα της δίκης.

 

Έχεις κάποια απορία;Γράψε μου στα σχόλια!

Δίπλα στον πελάτη και τις ανάγκες του.

Αθηνά Κοντογιάννη

 

 

Όσα αναφέρονται παραπάνω δεν αποτελούν νομικές συμβουλές και ουδεμία ευθύνη φέρεται για αυτές.Για περισσότερες πληροφορίες,επικοινωνήστε μαζί μας.