1.Τι είναι γενικά η κληρονομική σύμβαση;

Με τον όρο εννοούμε γενικά την συμφωνία που καταρτίζει ο κληρονομούμενος με κάποιον κληρονόμο/3^ο πρόσωπο, και με την οποία συμφωνούν να παραιτηθεί αυτός από το κληρονομικό του δικαίωμα/να λάβει λιγότερα από όσα ορίζει ο νόμος. Βασικός σκοπός δηλαδή της κληρονομικής σύμβασης είναι να ξεπεραστούν οι απαγορεύσεις που θέτει το κληρονομικό δίκαιο, προκειμένου ο διαθέτης=αυτός που συντάσσει την διαθήκη, να μοιράσει την περιουσία του χωρίς περιορισμούς, παραμερίζοντας τους συγγενείς του, που από τον νόμο θεωρούνται αναγκαίοι κληρονόμοι.

Αυτές οι συμβάσεις απαγορεύονται από το δίκαιο, και ως εκ τούτου θεωρούνται άκυρες αν γίνουν, δεδομένου ότι περιορίζουν την ελευθερία του διαθέτη να κληρονομηθεί όπως αυτός θα ήθελε πραγματικά, διατηρώντας ανεπηρέαστη την βούληση του από τις πιέσεις και τα ανταλλάγματα που θα του προσφέρουν τρίτα πρόσωπα.

2.Πότε απαγορεύεται;

Ο κανόνας είναι ότι η κληρονομική σύμβαση απαγορεύεται στην ‘κλασσική’ της μορφή= όταν ένας κληρονόμος προσφέρει αντάλλαγμα στον διαθέτη και συμφωνούν να κληρονομήσει ο ίδιος περισσότερα από ότι θα κληρονομούσε κανονικά, παρακάμπτοντας με αυτόν τον τρόπο τους υπόλοιπους κληρονόμους. Δεδομένου ότι υπάρχουν και οι διατάξεις για την νόμιμη μοίρα, κάθε περιορισμός ο οποίος τίθεται μέσω κληρονομικής σύμβασης και οδηγεί στο να λάβουν οι υπόλοιποι κληρονόμοι λιγότερο ποσοστό από την νόμιμη μοίρα που θα λάμβαναν κανονικά, οδηγεί σε ακύρωση της κληρονομικής σύμβασης.

3.Υπάρχουν εξαιρέσεις όπου επιτρέπεται;

Από τον παραπάνω κανόνα υπάρχουν εξαιρέσεις= περιπτώσεις που η κληρονομική σύμβαση επιτρέπεται όπως:

• Η νέμηση ανιόντος, δηλαδή η σύμβαση που καταρτίζεται μεταξύ του κληρονομουμένου και των κατιόντων του, και με την οποία συμφωνείται το πώς θα μοιραστεί η περιουσία που έχει ο ανιών εκείνη την χρονική στιγμή. Σημαντικό είναι ότι η εν λόγω σύμβαση δεν δεσμεύει τον ανιόντα για το πώς θα συντάξει αυτός την διαθήκη του, ενώ αν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία που δεν έχουν γίνει αντικείμενο της συμφωνίας, αυτά θα μοιραστούν όπως ορίζει ο νόμος =με βάση τις διατάξεις της εξ αδιαθέτου διαδοχής.
• Η δωρεά αιτία θανάτου, δηλαδή η δωρεά που συμφωνείται με την αίρεση ότι θα πεθάνει 1^ος ο δωρητής προκειμένου ο δωρεοδόχος να λάβει το αντικείμενο της δωρεάς. Η εν λόγω δωρεά μπορεί να ανακληθεί είτε από τον δωρητή, είτε από τους κληρονόμους του σε περίπτωση που ο δωρεοδόχος υπέπεσε σε παράπτωμα. Παράλληλα, αν αυτό που δωρίζεται είναι ακίνητο απαιτείται συμβολαιογραφικό έγγραφο (όπως και στην δωρεά γενικά) καθώς και μεταγραφή του συμβολαίου.

4.Ποια διαθήκη είναι προτιμότερο να συντάξω;

Για να γίνει μια ορθή επιλογή, είναι καλό να σταθμίσουμε τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του κάθε τύπου διαθήκης:

Η ιδιόγραφη διαθήκη:

• Προσφέρει απλότητα καθώς γράφεται από τον ίδιο τον διαθέτη και άρα δεν χρειάζεται συμβολαιογράφος με τα σχετικά έξοδα που θα επιβάρυναν τον διαθέτη.
• Από την άλλη σαν διαθήκη χάνεται πιο εύκολα, ενώ δεν αποκλείεται ο διαθέτης να επηρεαστεί κατά την σύνταξη της από τρίτα πρόσωπα.

Η δημόσια διαθήκη:

• Παρέχει περισσότερη τυπικότητα=ασφάλεια, και παράλληλα ως δημόσιο έγγραφο προσβάλλεται μόνο ως πλαστό, ενώ μπορεί να γίνει και αναγκαστική εκτέλεση με βάση αυτό.
• Από την άλλη, απαιτεί μια πιο σύνθετη διαδικασία ενώπιον συμβολαιογράφου και μαρτύρων με την οποία δεν είναι όλοι εξοικειωμένοι.

Η μυστική διαθήκη:

• Και αυτή χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ασφάλεια, καθώς το έγγραφο παραμένει στον συμβολαιογράφο και δεν έχουν τρίτα πρόσωπα πρόσβαση σε αυτό.
• Ωστόσο, το γεγονός ότι ο διαθέτης συντάσσει αρχικά μόνος του σε έγγραφο την διαθήκη και ύστερα την παραδίδει στον συμβολαιογράφο δεν αποκλείει εντελώς να επηρεαστεί η βούληση του από εξωτερικά πρόσωπα/γεγονότα/παράγοντες.

5.Πότε πρέπει να αποποιηθώ αν θέλω;

Σε περίπτωση που ο κληρονόμος δεν επιθυμεί να λάβει την κληρονομία και άρα θέλει να την αποποιηθεί, τότε σύμφωνα με τον νόμο, έχει προθεσμία 4 μηνών από τότε που έμαθε την επαγωγή και τον λόγο της. Επειδή η παραπάνω φράση φαίνεται ασαφής, ας την δούμε πιο αναλυτικά:

• Ο κληρονόμος μαθαίνει την επαγωγή όταν πληροφορείται για τον θάνατο του κληρονομουμένου καθώς και το ότι είναι ο επόμενος στην σειρά των κληρονόμων για να λάβει την κληρονομία
• Ο λόγος της επαγωγής σημαίνει τον λόγο που κατά το δίκαιο ο κληρονόμος ‘καλείται’ στην κληρονομία. Δηλαδή, μπορεί να καλείται από μια διαθήκη, ή επειδή δεν υπάρχει διαθήκη με βάση τις διατάξεις της εξ αδιαθέτου διαδοχής= να αποποιήθηκαν όλοι οι προηγούμενοι κληρονόμοι και να έφτασε η σειρά του.
• Δεν αποκλείεται ο κληρονόμος να καλείται στην κληρονομία από περισσότερους λόγους =περισσότερες διαθήκες, από διαθήκη κατά ένα μέρος και εκτός διαθήκης για το υπόλοιπο μέρος. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο κληρονόμος θα πρέπει να αποποιηθεί τόσες φορές όσες είναι και οι (κληρονομικές) μερίδες από τις οποίες καλείται στην κληρονομία.
• Το συμπέρασμα είναι ότι η αφετηρία της προθεσμίας για την αποποίηση είναι κινητό χρονικό σημείο =η γνώση του κληρονόμου για τα 2 παραπάνω στοιχεία, και άρα απαιτείται θετική πλήρης γνώση του κληρονόμου, συνεπώς δεν αρκεί ελαφρά αμέλεια/απλές εικασίες σχετικά με το αν καλείται ο ίδιος στην κληρονομία ή όχι.
• Για τους κατοίκους εξωτερικού, καθώς και στην περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό, η προθεσμία αποποίησης είναι 1 (ενός) έτους.

6.Κι αν δεν το κάνω;Τι συμβαίνει;

Δεν αποκλείεται ο κληρονόμος να αμελήσει να προβεί σε αποποίηση και άρα να αφήσει να παρέλθει άπρακτη η τετράμηνη προθεσμία. Σε μια τέτοια περίπτωση, κατά πλάσμα δικαίου, ο ίδιος θεωρείται ότι αποδέχτηκε σιωπηρά την κληρονομία και επέρχονται οι εξής έννομες συνέπειες:

• Ενώνεται η ατομική περιουσία του κληρονόμου με την κληρονομία που αποτελούν πλέον μια ενιαία ομάδα.
• Οι ατομικοί δανειστές του κληρονόμου μπορούν στο εξής να ικανοποιηθούν για τα χρέη του κληρονόμου και από τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομίας.
• Οι δανειστές της κληρονομίας μπορούν αντίστοιχα να ικανοποιηθούν για τα χρέη της κληρονομίας από την ατομική περιουσία του κληρονόμου.
• Δεν θα κληθούν στην κληρονομία όσοι ήταν επόμενοι στην σειρά των κληρονόμων, δεδομένου ότι με την αποδοχή του κληρονόμου σταματάει η επαγωγής της κληρονομίας σε αυτόν.

7.Γίνεται να είμαι κληρονόμος χωρίς να ευθύνομαι για τα χρέη της κληρονομίας;

Είναι μια βασική απορία από πολλούς στο θέμα του κληρονομικού δικαίου όταν γίνεται η σχετική συζήτηση. Η απάντηση είναι ναι αλλά με προυποθέσεις:

• Ο κληρονόμος μπορεί να αποδεχτεί την κληρονομία με το ευεργέτημα της απογραφής= ευθύνεται μεν για τα χρέη της κληρονομίας αλλά μόνο με την αξία των περιουσιακών στοιχείων της κληρονομίας, όχι δηλαδή με την ατομική του περιουσία.
• Οι ανήλικοι και όσοι βρίσκονται σε δικαστική συμπαράσταση αποδέχονται πάντα με το ευεργέτημα της απογραφής εκ του νόμου, και αντίστοιχα έχουν προθεσμία 1 χρόνου για να συντάξουν απογραφή.
• Για να μην χάσει το ευεργέτημα της απογραφής, ο κληρονόμος θα πρέπει να συντάξει απογραφή της κληρονομίας μέσα σε 4 μήνες αφού προβεί σε δήλωση αποδοχής της κληρονομίας.
• Ο κληρονόμος ευθύνεται έναντι των δανειστών για τον τρόπο που διοικεί την κληρονομία, οφείλει να λογοδοτεί σε αυτούς, καθώς και να μην πουλάει περιουσιακά στοιχεία της κληρονομίας χωρίς άδεια του δικαστηρίου =ακίνητα/μετοχές/ομόλογα.
• Αν παραβεί κάποια από τις παραπάνω υποχρεώσεις, ο κληρονόμος εξ απογραφής χάνει το ευεργέτημα και άρα ευθύνεται και ο ίδιος με την προσωπική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομίας έναντι των δανειστών.
• Για να απαλλαγεί από τα παραπάνω βάρη/υποχρεώσεις, ο εξ απογραφής κληρονόμος μπορεί να παραδώσει την κληρονομία στους δανειστές, για να εισπράξουν εκείνοι τις απαιτήσεις τους και σε περίπτωση που απομείνει διαθέσιμο ενεργητικό, θα το λάβει ο κληρονόμος

8.Και η δικαστική εκκαθάριση της κληρονομίας;

Πρόκειται για έναν άλλο θεσμό απαλλαγής του κληρονόμου από τα χρέη της κληρονομίας, του οποίου η διαδικασία έχει ως εξής:

• Ο κληρονόμος (ακόμα και εξ απογραφής) υποβάλλει αίτηση προς το δικαστήριο και ζητεί να διαταχθεί η δικαστική εκκαθάριση της κληρονομίας.
• Το δικαστήριο, αν δεχτεί την αίτηση, διορίζει εκκαθαριστές (μπορεί και ο κληρονόμος να διοριστεί εκκαθαριστής).
• Οι εκκαθαριστές προσκαλούν τους δανειστές της κληρονομίας να αναγγείλουν τις απαιτήσεις που έχουν μέσα σε 4 μήνες από την δημοσίευση της δικαστικής απόφασης.
• Για τον λόγο αυτό, οι δανειστές πρέπει να προβούν εμπρόθεσμα στην σχετική δήλωση και να προσκομίσουν τα αποδεικτικά έγγραφα της απαίτησης τους.
• Παράλληλα, ο εκκαθαριστής εκποιεί τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομίας πχ μπορεί να πουλήσει ένα ακίνητο για να συγκεντρώσει ρευστό.
• Αν το ενεργητικό της κληρονομίας επαρκεί, τότε ικανοποιούνται όλες οι απαιτήσεις των δανειστών που αναγγέλθηκαν εμπρόθεσμα και νόμιμα.
• Αν το ενεργητικό δεν επαρκεί, τότε οι δανειστές ικανοποιούνται σύμμετρα =προηγούνται όσοι έχουν εγγράψει υποθήκες/ενέχυρα, ακολουθούν αυτοί με τα μικρότερα προνόμια κλπ.
• Μετά από αυτά τα κονδύλια, αφαιρείται από το ενεργητικό της κληρονομίας και η αμοιβή του εκκαθαριστή για το έργο που παρείχε.
• Τέλος, αν υπάρχει διαθέσιμο ενεργητικό της κληρονομίας μετά από τα παραπάνω, αυτό αποδίδεται στον κληρονόμο που αιτήθηκε την δικαστική εκκαθάριση=δεν υπάρχουν πλέον χρέη της κληρονομίας προς τους δανειστές.

9.Υπάρχουν κληρονομίες χωρίς κληρονόμο;

Ο νομοθέτης, σκεπτόμενος το ενδεχόμενο ότι μια κληρονομία γεμάτη χρέη ενδέχεται να μην γίνει αποδεκτή από κανέναν κληρονόμο, έκανε την εξής επιλογή: Όρισε ότι σε περίπτωση που αποποιηθούν όλοι οι συγγενείς του κληρονόμου (μαζί και ο σύζυγος του/της), τότε ως κληρονόμος στην κληρονομία θα κληθεί το Δημόσιο (συγκεκριμένα στην 6^η και τελευταία τάξη της εξ αδιαθέτου διαδοχής).

• Το Δημόσιο πάντα αποδέχεται την κληρονομία με το ευεργέτημα της απογραφής= ευθύνεται για τα χρέη της μόνο με το ενεργητικό της κληρονομίας.
• Δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία που του επάγεται εξ αδιαθέτου (χωρίς διαθήκη)= αν κληθεί στην κληρονομία μέσω διαθήκης μπορεί να αποποιηθεί.

Για να φτάσουμε όμως σε αυτό το (όχι τόσο συχνό) φαινόμενο πρέπει να αποποιηθούν κατά σειρά:

1. τα τέκνα του κληρονομουμένου
2. οι γονείς/αδέρφια/ανίψια του κληρονομουμένου καθώς και τα εγγόνια των αδερφών του
3. οι παππούδες/γιαγιάδες του κληρονομουμένου καθώς και οι θείοι/θείες του και τα παιδία αυτών (εννοείται και από τις 2 πλευρές)
4. οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομουμένου (εννοείται και από τις 2 πλευρές)
5. ο/η σύζυγος του/της

10.Κι αν ο κληρονόμος είναι άγνωστος/αδρανεί να αποδεχτεί την κληρονομία;

Και αυτήν την περίπτωση την συναντάμε συχνά στην Ελλάδα, ιδίως αν οι κληρονόμοι δεν έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους/τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομίας αγνοούνται κλπ. Στο ενδεχόμενο δηλαδή που ο κληρονόμος είναι άγνωστος/δεν έχει ακόμα βρεθεί/δεν είναι βέβαιο αν την έχει αποδεχτεί ή όχι τότε:

• Η κληρονομία ονομάζεται ‘σχολάζουσα’ και θα πρέπει να διοριστεί από το δικαστήριο κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομίας
• Ο κηδεμόνας αυτός έχει την εξουσία να αντιπροσωπεύει τον αμφισβητούμενο κληρονόμο, και διαχειρίζεται την κληρονομία
• Δηλαδή συντάσσει απογραφή για τα περιουσιακά στοιχεία, εισπράττει τις απαιτήσεις που μπορεί να είχε ο κληρονομούμενος κατά τρίτων πριν πεθάνει και γενικά λαμβάνει πρόνοια για να διατηρηθεί αυτή ακέραια όσο το δυνατόν.
• Μπορεί επίσης να εκπροσωπεί δικαστικά την κληρονομία, σε περίπτωση που κάποιος ισχυρίζεται ότι είναι κληρονόμος και ασκεί αγωγή για τον σκοπό αυτόν.
• Αν δεν βρεθεί κληρονόμος σε εύλογο χρονικό διάστημα (από κάποιους μήνες έως λίγα χρόνια δηλαδή), με βεβαίωση του δικαστηρίου θα οριστεί το Δημόσιο ως κληρονόμος και άρα θα ασκεί αυτό τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που προέρχονται από την κληρονομία.

 

Όσα αναφέρονται παραπάνω δεν αποτελούν νομικές συμβουλές και ουδεμία ευθύνη φέρεται για αυτές.Για περισσότερες πληροφορίες,επικοινωνήστε μαζί μας.