1.Τι είναι η σύμβαση εγγύησης;
Η πρακτική σημασία της σύμβασης έγκειται στο εξής: ένα πρόσωπο (δηλαδή ο εγγυητής) εγγυάται ότι ο οφειλέτης θα εκπληρώσει την οφειλή του προς τον δανειστή. Για τον λόγο αυτό, ο ίδιος συμφωνεί με τον δανειστή, ότι σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν μπορέσει να ανταποκριθεί στην υποχρέωση του, τότε ο δανειστής θα έχει το δικαίωμα να στραφεί ευθέως έναντι του εγγυητή και να απαιτήσει το χρέος από αυτόν. Άρα, αν συναφθεί σύμβαση εγγύησης ο δανειστής έχει πλέον 2 αξιώσεις:
- Μια αξίωση κατά του οφειλέτη από την βασική έννομη σχέση που υπάρχει μεταξύ τους (πώληση, μίσθωση κλπ.)
- Μια αξίωση κατά του εγγυητή σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν ικανοποιήσει τον δανειστή
2.Πώς καταρτίζεται αυτή η σύμβαση;
Για να είναι έγκυρη μια σύμβαση εγγύησης και προκειμένου να αναπτύξει τα αποτελέσματα της στο δίκαιο:
- Πρέπει να γίνει με ιδιωτικό/συμβολαιογραφικό έγγραφο
- Δεν είναι αναγκαίο ο οφειλέτης να γνωρίζει ότι ο εγγυητής συμβάλλεται υπέρ αυτού για το χρέος του απέναντι στον δανειστή
- Ούτε ο δανειστής είναι αναγκαίο να γνωρίζει την ύπαρξη εγγυητή (συνήθως όμως θα το γνωρίζει)
- Μπορεί να δοθεί εγγύηση για οποιαδήποτε οφειλή (ακόμα και εκείνη που θα γεννηθεί στο μέλλον/εκείνη που δεν είναι χρηματική)
- Αν η εγγύηση γίνει χωρίς έγγραφο και παρόλα αυτά ο εγγυητής εκπληρώσει την οφειλή στον δανειστή, τότε η ακυρότητα θεραπεύεται= δεν υπάρχει πρόβλημα με την σύμβαση.
3.Και ο ρόλος του εγγυητή;
Στο δίκαιο της εγγύησης υπάρχει ο εξής κανόνας: Ο εγγυητής ευθύνεται ακριβώς όπως ο πρωτοφειλέτης = υποχρεούται να καταβάλει στον δανειστή ακριβώς το ίδιο ποσό κεφαλαίου, τόκων, και εξόδων της απαίτησης όπως ακριβώς πρέπει να καταβάλλει και ο πρωτοφειλέτης. Μόνη εξαίρεση από τον παραπάνω κανόνα είναι ότι μπορεί ο εγγυητής να συμφωνήσει με τον δανειστή μια πιο ελαφριά ευθύνη (του εγγυητή) = με πιο ευνοϊκούς όρους, και σε καμία περίπτωση με επαχθέστερους όρους.
Σε περίπτωση που ο οφειλέτης καταβάλει στον δανειστή το χρέος, ο κανόνας επίσης είναι ότι ο εγγυητής ελευθερώνεται, και άρα ο δανειστής δεν μπορεί να στραφεί κατά αυτού. Ακόμη, αν ο οφειλέτης καταβάλει το χρέος στον δανειστή προτού συναφθεί σύμβαση εγγύησης (λ.χ. επειδή αγνοούσε ότι κάποιος εγγυήθηκε υπέρ του), τότε η σύμβαση εγγύησης που συνάπτεται αργότερα θα είναι άκυρη, αφού ουσιαστικά δεν θα έχει λόγο ύπαρξης.
Τέλος για να ευθύνεται ο εγγυητής για παρεπόμενα χρέη του οφειλέτη προς τον δανειστή (π.χ. αν είχαν συμφωνήσει κάποια ποινική ρήτρα και αυτή κατέπεσε=έγινε απαιτητή από τον δανειστή), θα πρέπει ο εγγυητής να γνώριζε από πριν τα παρεπόμενα χρέη του οφειλέτη και να εγγυήθηκε ρητά για αυτά όταν υπέγραφε την σύμβαση.
4.Έχει ο εγγυητής ενστάσεις;
Για να αμυνθεί ο εγγυητής κατά του δανειστή όταν ο τελευταίος στραφεί εναντίον του ζητώντας το χρέος του πρωτοφειλέτη έχει τις εξής δυνατότητες:
- Να προτείνει τις ενστάσεις του πρωτοφειλέτη έναντι του δανειστή, αρκεί (αυτές) να μην είναι προσωπικές.
- Είναι αδιάφορο αν ο ίδιος ο οφειλέτης παραιτήθηκε από τις ενστάσεις του.
- Να προτείνει τις ενστάσεις που έχει ο ίδιος ο εγγυητής κατά του δανειστή και προκύπτουν από την σύμβαση εγγύησης.
- Να προτείνει τις ενστάσεις που έχει ο ίδιος ο εγγυητής κατά του δανειστή και οι οποίες είναι προσωπικές.
- Δεν μπορεί να προταθεί έναντι του δανειστή κάποια ένσταση από την σχέση εγγυητή-πρωτοφειλέτη.
Μια αρκετά σημαντική ένσταση του εγγυητή κατά του δανειστή είναι και η ένσταση δίζησης, σύμφωνα με την οποία για να στραφεί ο δανειστής κατά του εγγυητή πρέπει πρώτα να επιχειρήσει αναγκαστική εκτέλεση στην περιουσία του οφειλέτη, και (η αναγκαστική εκτέλεση) να μην έχει αποτέλεσμα για τον δανειστή=να μην βρεθούν ικανά περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη που να καλύπτουν το χρέος του προς τον δανειστή. Ιδίως αν ο δανειστής έχει ενέχυρο σε κάποιο κινητό πράγμα του οφειλέτη πχ κάποιο αυτοκίνητο, τότε πρέπει να επιχειρήσει αναγκαστική εκτέλεση και σε αυτό σαν κινητό πράγμα, προτού στραφεί κατά του εγγυητή.
5.Και στην πράξη; Τι συμβαίνει με τους ΓΟΣ των τραπεζών;
Αποτελεί κοινή πρακτική σχεδόν σε όλες τις τραπεζικές συμβάσεις να είναι προδιατυπωμένοι οι όροι με βάση τους οποίους:
- Ο εγγυητής παραιτείται εκ των προτέρων από τις ενστάσεις των άρθρων 852,853,855,856,862,863 =απ’ όλες τις ενστάσεις που αναφέραμε πιο πάνω
- Συνεπώς, ο εγγυητής ευθύνεται πλέον ως αυτοφειλέτης, αφού δεν έχει σχεδόν καμία ένσταση για να αντιτάξει έναντι του δανειστή.
- Άρα ο δανειστής μπορεί να στραφεί κατά οποιονδήποτε εκ των 2 θέλει, και με οποιαδήποτε σειρά φυσικά
- Σε περίπτωση που ο δανειστής στραφεί κατά του ενός (π.χ. του εγγυητή) και αυτός δεν τον ικανοποιήσει πλήρως, τότε για το υπόλοιπο μπορεί να στραφεί κατά του άλλου.
- Δεν αποκλείεται η τράπεζα να ζητήσει και εμπράγματη ασφάλεια από τον εγγυητή (πχ να εγγράψει προσημείωση υποθήκης σε ακίνητο του τελευταίου), οπότε σε αυτή την περίπτωση ο εγγυητής θα βρίσκεται σε αρκετά ‘δύσκολη’ θέση.
6.Κι αν πληρώσει ο εγγυητής το χρέος του οφειλέτη;
Βασική συνέπεια στο δίκαιο της εγγύησης είναι το ότι, εφόσον ο εγγυητής ικανοποιήσει τον δανειστή θα έχει δικαίωμα αναγωγής κατά του πρωτοφειλέτη. Στην ουσία δηλαδή θα αποκτήσει όσα δικαιώματα είχε ο δανειστής κατά του πρωτοφειλέτη για την είσπραξη της απαίτησης, προτού αυτή καταβληθεί από τον εγγυητή. Είναι κρίσιμη βέβαια και η εσωτερική σχέση που συνδέει τον εγγυητή με τον πρωτοφειλέτη =το αντάλλαγμα που (ενδεχομένως) έλαβε ο εγγυητής για να εγγυηθεί υπέρ του οφειλέτη. Γιατί από αυτήν την εσωτερική σχέση θα δούμε αν παρέχεται στον εγγυητή δικαίωμα αναγωγής κατά του πρωτοφειλέτη (για παράδειγμα η σύμβαση εντολής προβλέπει ρητά το δικαίωμα αναγωγής, όχι όμως και άλλες συμβάσεις)
Ωστόσο αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο εγγυητής χάνει το δικαίωμα αναγωγής κατά του πρωτοφειλέτη, εφόσον όταν ο δανειστής ζήτησε από αυτόν (τον εγγυητή) την καταβολή του χρέους, ο εγγυητής παρέλειψε να προβάλει βάσιμες ενστάσεις που θα είχε ο πρωτοφειλέτης κατά του δανειστή= ενδεχομένως να μειωνόταν η οφειλή/ να καθυστερούσε η εκπλήρωση της και στην ουσία χάθηκε μια ωφέλεια.
Τέλος, μπορεί να φαίνεται αυτονόητο ωστόσο δεν είναι, ο εγγυητής αν ικανοποιήσει τον δανειστή μπορεί να λάβει από αυτόν τις εμπράγματες ασφάλειες που ο δανειστής είχε μέχρι τώρα κατά του οφειλέτη (δηλαδή να ζητήσει αν πχ έχει εγγραφεί υποθήκη σε ακίνητο του οφειλέτη υπέρ του οφειλέτη, μετά την ικανοποίηση του δανειστή από τον εγγυητή, να γίνει η αλλαγή της σχετικής σημείωσης στα βιβλία υποθηκών ή στο Κτηματολόγιο).
7.Άλλο εγγύηση και άλλο εγγυητική επιστολή
Πολλοί συχνά τα μπερδεύουν μεταξύ τους, ωστόσο η διάκριση έχει μεγάλη σημασία. Η εγγυητική επιστολή έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Δίνεται κατά κανόνα από τράπεζα μετά από αίτημα του πελάτη.
- Εφόσον ο αντισυμβαλλόμενος του πελάτη ειδοποιήσει την τράπεζα ότι επήλθε το γεγονός που τέθηκε σαν όρος, τότε η εγγυητική επιστολή καταπίπτει
- Άρα η τράπεζα υποχρεούται αμέσως να καταβάλει το ποσό που ορίστηκε στον αντισυμβαλλόμενο του πελάτη της
- Έτσι αποφεύγονται και οι μακροχρόνιοι δικαστικοί αγώνες
- Σε αντάλλαγμα, η τράπεζα συνήθως δεσμεύει κάποιον λογαριασμό καταθέσεων του πελάτη της
- Αν η εγγυητική επιστολή έχει οριστεί ‘σε πρώτη ζήτηση’, τότε μόλις ο αντισυμβαλλόμενος του πελάτη ειδοποιήσει την τράπεζα, εκείνη του καταβάλει αμέσως το ποσό
- Με την διαφορά ότι δεν ελέγχει καν αν ο όρος επήλθε/αν η απαίτηση είναι υπαρκτή κλπ
8.Πότε ‘λήγει’ η σύμβαση εγγύησης;
Υπάρχουν κάποιοι γενικοί και κάποιοι ειδικοί λόγοι για τους οποίους παύει η ισχύς της σύμβασης εγγύησης. Εδώ θα αναφέρουμε κυρίως τους ειδικούς λόγους, οι οποίοι είναι:
- Αν ο δανειστής δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει την απαίτηση του κατά του πρωτοφειλέτη, ο εγγυητής ελευθερώνεται
- Αν ο δανειστής παραιτήθηκε από εμπράγματες ασφάλειες (ενέχυρα, υποθήκες) που είχε στην περιουσία του οφειλέτη, με αποτέλεσμα να ζημιωθεί τελικά ο εγγυητής
- Αν η κύρια οφειλή αποσβεσθεί με οποιονδήποτε τρόπο (πχ αν ο οφειλέτης καταβάλει στον δανειστή, αν οι 2 τους συνάψουν μεταξύ τους άφεση χρέους)
- Αν ο εγγυητής είχε εγγυηθεί για ορισμένο χρόνο, μόλις περάσει 1 μήνας από την λήξη αυτού του χρονικού διαστήματος και ο δανειστής δεν σπεύσει να ικανοποιήσει την απαίτηση του από τον οφειλέτη, τότε ο εγγυητής ελευθερώνεται
- Αν ο εγγυητής είχε εγγυηθεί για αόριστο χρόνο, ισχύει ακριβώς το ίδιο όπως και πιο πάνω
9.Μέχρι πόσοι εγγυητές επιτρέπεται να εγγυηθούν;
Στην πράξη εμφανίζεται κάποιες φορές και το φαινόμενο της συνεγγύησης= περισσότεροι εγγυητές να παρέχουν την εγγύηση τους υπερ ενός οφειλέτη. Συνήθως, προκειμένου να χορηγήσει η τράπεζα το δάνειο/πίστωση στον οφειλέτη θα ζητά και μεγαλύτερη εξασφάλιση, αφού ενδεχομένως ο ένας εγγυητής ενδέχεται να μην είναι αρκετός. Καταρχήν δεν υπάρχει περιορισμένος αριθμός συνεγγυητών υπέρ ορισμένου οφειλέτη (αρκεί φυσικά να μην γίνονται καταχρήσεις), ενώ δεν είναι αναγκαίο να γνωρίζει ο κάθε συνεγγυητής ότι υπάρχει και άλλος εγγυητής που εγγυήθηκε υπερ του οφειλέτη μαζί με αυτόν.
Σχετικά με την ευθύνη των συνεγγυητών, ο κανόνας είναι ότι αυτοί ευθύνονται εις ολόκληρον μεταξύ τους= ο δανειστής μπορεί να ζητήσει όλο το ποσό και από τον έναν, με οποιαδήποτε σειρά θέλει. Εντούτοις, επιτρέπονται συμφωνίες με τις οποίες ο κάθε εγγυητής θα περιορίζει την ευθύνη του για ένα μέρος της απαίτησης.
Για παράδειγμα, αν ο Α έλαβε ως δάνειο από την τράπεζα το ποσό των 100.000 ευρώ και υπέρ αυτού εγγυήθηκαν οι Β,Γ,Δ, είναι δυνατόν να οριστεί ότι ο Β θα ευθύνεται για το ποσό των 30.000 ευρώ, ο Γ επίσης μέχρι το ποσό των 30.000 ευρώ και ο Δ μέχρι το ποσό των 40.000 ευρώ, ώστε να μην αναλαμβάνουν και οι εγγυητές τεράστια οικονομικά ρίσκα.
10.Αφορά η καταδολίευση δανειστών τον εγγυητή;
Δεν είναι λίγες οι δικαστικές αποφάσεις οι οποίες αναφέρονται στο θέμα της εφαρμογής των διατάξεων για την καταδολίευση δανειστών και στον εγγυητή, και όχι μόνο στον πρωτοφειλέτη που είναι ο κανόνας. Ορίζουν δηλαδή, ότι εφόσον ο εγγυητής είχε παράσχει εμπράγματη ασφάλεια στην τράπεζα = είχε εγγράψει προσημείωση υποθήκης σε ακίνητο του κατά κανόνα, και πριν γίνει το χρέος ληξιπρόθεσμο μεταβίβασε το ακίνητο σε κάποιον τρίτο για να αποφύγει την αναγκαστική εκτέλεση, τότε η τράπεζα δικαιούται να ασκήσει την αγωγή διάρρηξης (και) εναντίον του εγγυητή.
Το θέμα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ειδικά σε περιπτώσεις που ο οφειλέτης μεταβιβάζει την παροχή στον εγγυητή πριν το χρέος γίνει ληξιπρόθεσμο, για να αποφύγει την εκπλήρωση και έτσι υπήρχε ένα νομοθετικό κενό σχετικά με το αν ο εγγυητής υπόκειται στις διατάξεις της καταδολίευσης. Μετά και την πρόσφατη νομολογία, το θέμα λύθηκε προς μια (σωστή) κατεύθυνση, δεδομένου ότι δεν δίνει πια αφορμή για καταχρήσεις και συμπαιγνίες μεταξύ πρωτοφειλέτη και εγγυητή.
Όσα αναφέρονται παραπάνω δεν αποτελούν νομικές συμβουλές και ουδεμία ευθύνη φέρεται για αυτές.Για περισσότερες πληροφορίες,επικοινήστε μαζί μας.