1.Τι σημαίνει ακριβώς ο όρος;

Όταν χρησιμοποιούμε την φράση ‘η αξίωση παραγράφεται’ εννοούμε ότι έχει περάσει ένα ικανό χρονικό διάστημα που αναγνωρίζεται από το δίκαιο μετά το οποίο το δικαίωμα έχει αποδυναμωθεί και άρα πλέον δεν μπορεί να ασκηθεί δικαστικά και εξώδικα. Αυτό σημαίνει ότι εκείνος που οφείλει την παροχή (π.χ. ο οφειλέτης σε μια σύμβαση δανείου) δικαιούται να αρνηθεί την εκπλήρωση της παροχής (να πληρώσει το δάνειο) προβάλλοντας την ένσταση παραγραφής. Εκείνο που έχει σημασία να γνωρίζουμε είναι ότι αν ο οφειλέτης αγνοεί ότι η αξίωση του δανειστή έχει παραγραφεί και εντούτοις εκπληρώσει την παροχή, ότι έδωσε δεν αναζητείται. Το ίδιος συμβαίνει ακόμα κι αν γνωρίζει ότι το δικαίωμα έχει παραγραφεί και παρόλα αυτά εκπληρώσει την παροχή.

2.Ποιος είναι ο κανόνας για την παραγραφή;

Ο κανόνας στο αστικό δίκαιο σχετικά με την παραγραφή, είναι ότι οι αξιώσεις παραγράφονται 20 έτη αφότου γεννήθηκαν. Αυτή η προθεσμία είναι πλήρης, δηλαδή δεν εξαιρούνται Σάββατα και ημέρες που είναι αργίες. Εκτός αυτού, η παραγραφή προκειμένου να αρχίσει απαιτεί να έχει γεννηθεί η αξίωση του φορέα της καθώς και να είναι δυνατή η δικαστική επιδίωξη της (=να είναι αυτή βέβαιη, εκκαθαρισμένη, απαλλαγμένη από αιρέσεις/αναβλητικές προθεσμίες).

Εξίσου κρίσιμο είναι το ότι η παραγραφή αρχίζει την επόμενη ημέρα από την οποία γεννήθηκε η αξίωση. Αν δηλαδή κάποιος μου προκάλεσε ζημία στις 15/6/2023 η αξίωση αποζημίωσης που έχω εναντίον του ‘αρχίζει’ να παραγράφεται από τις 16/6/2023.

3.Υπάρχουν εξαιρέσεις;

Από τον παραπάνω κανόνα υπάρχουν και εξαιρέσεις για ορισμένες κατηγορίες αξιώσεων, οι οποίες υπόκεινται σε 5ετη παραγραφή από τον νόμο. Αυτές αναφέρονται στο άρθρο 250 του Αστικού Κώδικα και ενδεικτικά συνιστούν εκείνες:

• Των εμπόρων/βιοτεχνών/χειροτεχνών
• Των μεταφορέων προσώπων
• Των ξενοδόχων/πανδοχέων
• Των δικηγόρων/συμβολαιογράφων/δικαστικών επιμελητών

Αυτή η λίστα περιλαμβάνει αρκετές κατηγορίες επαγγελμάτων, για αυτό και θα ήταν χρήσιμο να την συμβουλευθεί κανείς. Σύντομη παραγραφή καθιερώνουν επίσης και οι διατάξεις του ασφαλιστικού δικαίου (για τις αξιώσεις εναντίον του ασφαλιστή), οι διατάξεις του εργατικού δικαίου (για την απαίτηση του μισθού κατά του εργοδότη) κλπ.

4.Τι εννοούμε με τον όρο ‘αναστολή’ της παραγραφής;

Όταν αναφερόμαστε στην αναστολή της παραγραφής εννοούμε ότι συμβαίνουν κάποιοι πραγματικοί λόγοι οι οποίοι θεωρούνται ικανοί από τον νόμο ώστε να εμποδίσουν την παραγραφή από το να συνεχίζει να ‘τρέχει’. Για όσο χρόνο διαρκεί αυτή η κατάσταση η παραγραφή δεν μπορεί να συνεχιστεί, θεωρείται δηλαδή ‘σαν να έχει παγώσει’. Η παραγραφή αναστέλλεται:

• Μεταξύ συζύγων κατά την διάρκεια του γάμου/του συμφώνου συμβίωσης για όσο χρόνο αυτό διαρκεί
• Μεταξύ γονέων και τέκνων όσο αυτά είναι ανήλικα
• Μεταξύ επιτρόπων και εκείνων που βρίσκονται υπό επιτροπεία, για όσο χρόνο εκείνη διαρκεί
• Μεταξύ υπηρετών και κυρίων για όσο διαρκεί η εργασιακή σχέση (το πολύ όμως μέχρι 15 χρόνια)

Παράλληλα, αν κατά το τελευταίο εξάμηνο του χρόνου παραγραφής συμβεί κάποιο από τα γεγονότα που αναφέρουμε παρακάτω:

• Αν ο δικαιούχος εμποδίστηκε από την διακοπή λειτουργίας των δικαστηρίων ή άλλο λόγο ανωτέρας βίας να ασκήσει την αξίωση του
• Αν ο υπόχρεος εμπόδισε με δόλο τον δικαιούχο από το να ασκήσει (ο δικαιούχος) την αξίωση του

Τότε και σε αυτήν την περίπτωση η παραγραφή θα ανασταλεί και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συμπληρωθεί πριν περάσουν έξι μήνες από τότε που έπαυσε να υπάρχει ο λόγος που προκάλεσε την αναστολή (για παράδειγμα, όταν τα δικαστήρια σταμάτησαν να λειτουργούν στις 10/3/2020 λόγω κορονοϊού, και άρχισαν εκ νέου την λειτουργία τους στις 20/5/2020 τότε αν είχα μια αξίωση που βρισκόταν στο τελευταίο εξάμηνο της παραγραφής, αυτή δεν θα μπορούσε να παραγραφεί πριν τις 20/11/2020.

5.Και με τον όρο διακοπή;

Ο συγκεκριμένος όρος εννοεί πως όταν επέλθει ο λόγος διακοπής, ο μέχρι τώρα χρόνος παραγραφής που είχε ξεκινήσει να ‘τρέχει’ δεν υπολογίζεται, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα η παραγραφή της αξίωσης να ξεκινάει πάλι από την αρχή. Για να συμβεί βέβαια αυτό πρέπει να υπάρχει και ένας νόμιμος λόγος διακοπής όπως:

• Όταν ο υπόχρεος αναγνωρίζει την αξίωση (του δανειστή) με οποιονδήποτε τρόπο
• Όταν ο δανειστής ασκήσει αγωγή κατά του οφειλέτη για την ικανοποίηση της αξίωσης του (ακόμα και αίτηση λήψης ασφαλιστικών μέτρων)
• Όταν ο δανειστής επιδώσει επιταγή πληρωμής στον οφειλέτη με εκτελεστό τίτλο
• Όταν ο οφειλέτης πτωχεύσει και ο δανειστής αναγγελθεί στην πτώχευση του (για να λάβει και αυτός ένα ποσό από τα ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία)
• Όταν ο δανειστής προβάλει ένσταση συμψηφισμού κατά αξίωσης που έχει ο οφειλέτης εναντίον του (σε περίπτωση που ο ένας χρωστά στον άλλον)

6.Οι ενστάσεις παραγράφονται;

Αποτελεί βασική αρχή στο αστικό δίκαιο ότι η ένσταση που δικαιούται να προτείνει το κάθε μέρος δεν παραγράφεται, σε αντίθεση με τις αξιώσεις. Αυτό σημαίνει ότι αν οφείλω σε κάποιον ένα χρηματικό ποσό(από σύμβαση δανείου) και έχω αντίστοιχη αξίωση εναντίον του από άλλη έννομη σχέση (από τίμημα πώλησης που δεν έχει εξοφλήσει ακόμα), τότε δικαιούμαι πάντοτε να προβάλλω εναντίον του την ένσταση συμψηφισμού για την ανταπαίτηση που έχω κατά αυτού, ώστε να υπάρχει απόσβεση των αξιώσεων κατά το μέρος που επικαλύπτει η μια την άλλη.

7.Σε τι διαφέρει η παραγραφή από την αποσβεστική προθεσμία;

Σε αρκετές συμβάσεις, τα μέρη κάποιες φορές τάσσουν τα ίδια μια προθεσμία προκειμένου να μπορεί να ασκηθεί το εκάστοτε δικαίωμα που προβλέπεται στην σύμβαση. Για παράδειγμα προβλέπεται (ΑΚ 508) ότι εκείνος που έκανε μια δωρεά σε κάποιον μπορεί να την ανακαλέσει εντός 5 ετών από τότε που έγινε η δωρεά αν όσο ζούσε ο δωρητής ή αφότου αυτός πέθανε γεννήθηκε γνήσιο τέκνο του ή κάποιο άλλο τέκνο του έγινε γνήσιο με γάμο των γονέων του. Στο παραπάνω παράδειγμα, η προθεσμία των 5 ετών λέγεται αποσβεστική προθεσμία καθώς μέσα σε αυτήν πρέπει το δικαίωμα (να έχει γεννηθεί και) να έχει ασκηθεί. Οι διαφορές της αποσβεστικής προθεσμίας με την παραγραφή είναι οι εξής δυο:

• Η αποσβεστική προθεσμία λαμβάνεται υπόψη αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο και δεν πρέπει να προταθεί όπως η παραγραφή (άρα δεν υπάρχει το ενδεχόμενο αυτή να αγνοηθεί)
• Αν περάσει άπρακτη η αποσβεστική προθεσμία χωρίς να ασκηθεί το δικαίωμα, τότε χάνεται οριστικά και η αξίωση και το δικαίωμα (στην παραγραφή η αξίωση συνεχίζει να υπάρχει απλά αυτή δεν είναι εξαναγκαστή για τον υπόχρεο)

8.Αν έχω αστική και ποινική αξίωση;

Δεν είναι σπάνιο στην πράξη ένα πραγματικό συμβάν να εμπίπτει στις διατάξεις περισσότερων νομοθετημάτων του δικαίου. Ας πάρουμε το παράδειγμα που κάποιος κλέβει το μεγάλης αξίας αυτοκίνητο μου. Σε αυτήν την περίπτωση έχω (αστική) αξίωση εναντίον του για αποζημίωση =να μου δώσει πίσω το αυτοκίνητο ή να μου αποδώσει την αξία του αυτοκινήτου σε χρήμα αν δεν είναι δυνατή η αυτούσια απόδοση. Παράλληλα όμως έχω και ποινική αξίωση για να υποβάλω έγκληση (έτσι λέγεται η μήνυση όταν την υποβάλλει ο ίδιος ο παθών από το έγκλημα) κατά του δράστη για να διωχθεί και να τιμωρηθεί ποινικά. Άρα εδώ παρατηρείται μια συρροή αξιώσεων, αφού οι 2 αξιώσεις που έχω στοχεύουν σε διαφορετικό αποτέλεσμα η κάθε μια.

Σε ό,τι αφορά την παραγραφή, η αξίωση αποζημίωσης του αστικού δικαίου παραγράφεται σε 5 έτη από τότε που έμαθα την ζημία ή σε 20 έτη από τότε που συνέβη η αδικοπραξία (εδώ η κλοπή). Το έγκλημα της κλοπής κατά τον ποινικό κώδικα απ’ την άλλη παραγράφεται σε 20 έτη επειδή εδώ λόγω της μεγάλης αξίας του αυτοκινήτου που κλάπηκε (π.χ. πάνω από 120.000 ευρώ) η κλοπή είναι κακουργηματικής μορφής. Άρα, σε αυτήν την περίπτωση θα υπερισχύσει η μεγαλύτερη 20ετής παραγραφή της ποινικής αξίωσης και η οποία θα ισχύσει και για την αστική αξίωση. Τα παραπάνω αποτελούν τον κανόνα που ισχύουν σε περίπτωση συρροής αστικής και ποινικής αξίωσης μόνο όταν η ποινική αξίωση έχει μεγαλύτερη παραγραφή από την αστική αξίωση οπότε και θα υπερισχύσει η παραγραφή της τελευταίας.

9.Άσκησα αγωγή και απορρίφθηκε ως απαράδεκτη. Και τώρα;

Ο νομοθέτης, βλέποντας αυτό το φαινόμενο να ανθίζει δυστυχώς στην πράξη, δηλαδή την απόρριψη της αγωγής ενός δικηγόρου για τυπικά σφάλματα, θέσπισε τον εξής βοηθητικό κανόνα:

• Αρχικά η άσκηση αγωγής σαν πράξη διακόπτει την παραγραφή της αξίωσης (πράγμα πολύ βοηθητικό όταν τα όρια της παραγραφής είναι κοντά)
• Αν η αγωγή απορριφθεί για λόγους τυπικούς, και ο ενάγων επανέλθει με νέα αγωγή μέσα σε 6 μήνες από την απόρριψη της τελευταίας αγωγής τότε η παραγραφή θεωρείται ότι έχει διακοπεί ήδη με την προηγούμενη αγωγή.

Άρα αν η παραγραφή συμπληρωνόταν στις 10/1/2024 και η αγωγή ασκήθηκε στις 2/6/2023, και απορρίφθηκε ως απαράδεκτη για τυπικούς λόγους, εφόσον ο εκάστοτε δικηγόρος ασκήσει εκ νέου αγωγή μέχρι τις 2/12/2023, τότε η παραγραφή θα θεωρείται ότι έχει διακοπεί ήδη από τις 2/6/2023.

10.Αν παραγραφεί η αξίωση μου από την πώληση, υπάρχει ενναλακτική;

Στην περίπτωση που ένα από τα 2 μέρη δεν μεριμνά για να ασκήσει εγκαίρως τις αξιώσεις του και οι τελευταίες αντίστοιχα ‘πέφτουν’ σε παραγραφή, τότε δεν αποκλείεται να είναι χρήσιμη η αξίωση του αδικαιολόγητου πλουτισμού, η οποία είναι πάντα επικουρική σε σχέση με την κύρια αξίωση από την βασική έννομη σχέση. Έτσι για παράδειγμα, στην σύμβαση πώλήσης το δικαίωμα του αγοραστή λόγω μη ανταπόκρισης του πράγματος στην σύμβαση, αν πρόκειται ειδικά για κινητό πράγμα, παραγράφονται μετά από 2 έτη. Εφόσον, η αξίωση του αγοραστή για την αποκατάσταση υπέπεσε σε παραγραφή, τότε δεν αποκλείεται ο τελευταίος να επικαλεστεί την αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού, η οποία έχει χρόνο παραγραφής τα 20 έτη. Βέβαια, σε ένα τέτοιο σενάριο, θα πρέπει να αποδείξει ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού, δηλαδή το ότι ο πωλητής με το να μην παραχωρήσει ένα άρτιο πράγμα στον αγοραστή εξοικονόμησε ωφέλεια κλπ.

 

Όσα αναφέρονται παραπάνω δεν αποτελούν νομικές συμβουλές και ουδεμία ευθύνη φέρεται για αυτές.Για περισσότερες πληροφορίες,επικοινωνήστε μαζί μας.